Toltekowie

Toltekowie to jedna z kultur Ameryki Środkowej dominująca w tak zwanym okresie postklasycznym czyli od 800-1000 r.n.e. Późniejsza kultura Azteków postrzegała Tolteków jako lud wykształcony i uważała się za ich kulturalnych spadkobierców. Przekazywali oni sobie w formie ustnej oraz pisanej historię Tolteków. Była to swoista mitologia, stąd naukowcy podchodzą do tych źródeł z pewną rezerwą. Wielu azteckich bogów ma swój początek w postaciach tolteckich władców.

Główną siedzibą Tolteków było miast Tula w regionie Hidalgo.

W X i XII wieku Toltekowie panowali praktycznie nad całym regionem zachodniego Meksyku. Powstali natomiast ze złożenia różnych plemion nazywanych przez innych Indian barbarzyńcami gdyż nie zbudowali żadnego miasta oraz posługiwali się łukami i strzałami w walce, co było wcześniej nieznane. Plemiona te pochodziły najprawdopodobniej z Ameryki Północnej i przywędrowały na tereny Meksyku w poszukiwaniu pokarmu i lepszych warunków do życia. Po osiedleniu się w tym regionie wchodzili oni w relacje z  jego mieszkańcami, zwierając małżeństwa i sojusze. W ten sposób powstała cywilizacja Tolteków. W okresie swej największej potęgi Toltekowie opanowali nawet miasta Majów na Jukatanie. Nie był to jednak podbój agresywny, badacze skłaniają się raczej do tezy, że Toltekowie prowadzili najpierw wymiany z miastem Chichen Itza, największym w tym okresie miastem Majów, po czym ich relacje zawęziły się do tego stopnia, że mówi się o kulturze Majów-Tolteków. W momencie kiedy Toltekowie weszli w ścisłe stosunki z Chichen Itza zaczęło się gwałtownie rozwijać, dzięki czemu kultura ta w pewnym stopniu odrodziła się.

Toltekowie czcili boga w postaci węża z piórami nazywanego przez nich Quetzalcoatla, natomiast przez Majów Kukulkan.

Kultura ta miała zasadniczy wpływ na sztukę Mezoameryki. Wprowadziła do niej między innymi rzeźby w kształcie ludzi, podpierające głową sufit. Kolumny te pozwoliły na budowę większych pomieszczeń przykrytych dachem. 

Toltekowie mieszkali w dużych domach podzielonych na kilka części, przykrytych płaskim sufitem z kamienia. W Tula mogło mieszkać nawet ponad 30 tys. ludzi, zamieszkujących poszczególne dzielnice miasta w zależności od statusu społecznego.

Ku czci bogów Toltekowie tak jak inne ludy Ameryki Środkowej budowali świątynie w kształcie piramid. W jednej z nich, tak zwanej piramidzie B w Tula odkryto rzeźby ludzi sięgające 4,6 m. wysokości, podpierające istniejący tam kiedyś sufit. Kolosy te były zdobione mozaiką z kamieni szlachetnych, piórami oraz malowidłami przedstawiającymi wydarzenia i podboje wojenne Tolteków. Badania dowodzą, że Toltekowie tworzyli także tego typu rzeźby przedstawiające postać Pierzastego Węża.

Innym wprowadzonym przez Tolteków elementem świątyni były ołtarze, na których składali oni ofiary z ludzi.

W mieście Tula Toltekowie zbudowali schodkową piramidę dla boga Quetzalcatla – Pierzastego węża. Przed nią znajduje się plac ceremonialny z kolumnami o antropomorficznych kształtach. Tworzona przez kolumny sala według wykopalisk miała szerokość 15 m. i długość 55 m. i cała była pokryta dachem. Rozmiar ten jest więc zdumiewający. Boki piramidy zdobione były fryzami, jeden z nich przedstawia na przykład czaszki pożerane przez węże oraz ludzkie ręce. Inny z kolei boga Quetzalcoatla, jaguary, kojoty i orły pożerające ludzkie serca.

Sposób tworzenia figurek oraz reliefów charakteryzował się dużą dekoracyjnością, różnorodnością motywów i wykorzystywanych materiałów. Toltekowie również jako pierwsi zaczęli wytwarzać figurki leżących ludzi podtrzymujące misy ofiarne, są to tzw. Chac-mool. Lud ten udoskonalił również metody obrabiania złota, srebra i miedzi, techniki te zostały następnie przejęte przez Azteków i inne plemiona zamieszkujące tereny Meksyku.

Pod koniec XII wieku Tula chyliła się ku upadkowi sytuacja ta została wykorzystana przez wojownicze plemię Chichimeców które najechało i zniszczyło miasto.